Bajram Sefaj: NËN MOLLË (PO) RRINTE VASHA

Tregim nga Bajram Sefaj

        Jo si vasha e A. P-kut, që rrinte nën qarr.

Jo!

Vasha e tregimit, e ëndrrës katile e shtrembaluqit,  rrinte nën hijen e një peme frutore. Nën hije molle!

Dhe, nuk i kulloste, as nuk ruante delet, si vasha nën hijen e qarrit, të A. P-kut.

Kjo e shtrembaluqit, nën hije molle, në bahçe, m’as sh’pie, ruante lëngatën e vet, që, kushedi ç’prej kohe, në tërë fshatin bridrinas, i kishte dalë zëri se kish firuar, se ishte hallakatur, ishte çmendur dhe ishte derdhur krejt nga mendja.

E ç’rremb huqjeje e kishte katandisur të mjerën? 

Enigma kishte ngelur si grykë e hapur e një shpelle memece, që, sekush, sipas dëshirës, gjykimit dhe hamendjes së lirë, hidhte gjithfarë fjalësh, trillimesh, cungash, leckash, herë-herë shpotitëse, që assesi nuk arrinin t’ia gjenin fundin asaj grope, e lëre më ta mbushnin, sa e pafund kishte qëlluar ajo!

Shtrembaluqi nuk kishte kaluar andejpari me punë, as me vetëdije. Kishte pikur aty, nga një palë e panjohur qielli. 

Derisa kalonte pranë saj, bënte një grimë kohe e ngrysur, e përzishme. Askush nuk mund i binte në fije se ç’pjesë dite, në mos nate, ishte ajo kohë hibride.

Memecërisë së vashës, ulur galiç nën mollë, sakaq i ishte prishur terezia.

I ishte ngacmuar lëngata, keq. Si të ishte gjendur para një rreziku të tmerrshëm, ajo kishte nxjerrë përpara krahët. Kishte shtrirë duart e dridhura, që i përfundonin me gishtërinj të prerë, si të brejtur gangrene dhe të rrafshuar e të tretur në «mollën» e shuplakës. Bashkë me marrjen e qëndrimit mbrojtës (gard), kishte lëshuar një klithmë jo gjithaq të zëshme, por të thellë, brenda vetes, plot kërcënim. 

Në duart e shtrembulaqit, se nga ishte shfaqur një majë thike flakëvërdhë, sa katileshë që kishte qëlluar e pista, ajo.

Në fytyrën e tij, si me zor, duhej të sajohej një nënqeshje e murrme. Por, as nënqeshja, as fjalët e mbytura në të: »nuk e di e gjora se do ta godasë!», nuk kishin arritur t’i gufonin zgorit. 

Më parë së fjalët, më parë së çdo gjë tjetër, kishte ngjarë goditja. Dy herë nga dy të prera të holla zeher. Ai kishte qëlluar fytyrën e zbehtë nur, të vashës! 

Një herë teposhtë, një herë përpjetë! 

Dy herë. 

Poshtë e lart. 

Vasha kishte lëshuar një klithmë të paartikuluar. Lëmeritëse, deri në kupë të qiellit. 

Katër herë, në fakt, e kishte qëlluar. 

Me të dyja duart kishte zënë dy gropat e syve të përgjakur!

- Po ti, më verbove dy sysh, o njëri i lig!

- Më verbove për mot e jetë! – kishte nxjerrë  britmë të qartë e çuditërisht të kthjellët. 

Kishte shqiptuar ato fjalë aq qartë, aq pastër, saqë, bëje bë se kurrë nuk kishte lënguar, as nuk lëngonte, nga asnjë sëmundje e ligë, nga ato për të cilat supozohej se dergjej shpirti i saj.

Fjalët e saj kishin jehuar thellë e kishin dalë si të ruajtura enkas për atë çast të lig, si ky. 

Nga dridhmat dhe ethet e tmerrit, shtrembulaqit veç sa s’i kishte pikur në tokë tehu helmues i thikës.

Në atë çast të mjerë, sa fatlum dhe shpëtimtar atij i ishte shfaqur figurë e mishtë e një luqerbulli, a e ndonjë shtaze tjetër të llojit të tij, shumë më e llahtarshme, por që, sasi e madhe tuli, zbuste egërsinë e tij dhe e bënte më pak të rrezikshëm, se që i duhej çastit. Kur ai donte që, një shtazë tjetër, krejt tjetër, tepër të rrezikshme dhe tepër të egër, një tigër a luan, ta rrokte ndër kthetra fatkeqen e me nofulla të forta e dhëmbë të mprehtë që kafshojnë egërsisht, sakaq ta bënte atë copë e grimë dhe, me garbi tërbuese, të kollofiste grumbullin e trupit të saj kur gërmuq, e përgjakur dhe e verbuar dy sysh, rrinte nën hije molle. 

Atëherë ai do të ishte i qetë. I lumtur që veprës së tij të ndyrë, do t’i zhdukeshin gjurmët. Përgjithmonë. 

Mirëpo, shtaza e egër, që aty, në atë çast, e kishte sjellë një shteg i panjohur mbretërie malesh, nuk kishte bërë asgjë tjetër, veçse fatmjerës i kishte hedhur një vështrim të lehtë, aspak armiqësor dhe beftë ishte zhdukur në terrin (futë) të zi. 

Ai kishte ngelur i zbrazët. 

Para vetës kishte aktin mizor të krimit dhe figurën e masakruar të viktimës së pafajshme! 

Skenë kjo e vështirë. Më trishtuese se ato të filmave të horrorit të skajshëm, neveritës. 

Shtrembulaqi ishte shkoqur kthetrash të ëndrrës se keqe. 

I bërë ibret djersësh të ftohta ethesh. 

Llogaria se shtaza e egër, do t’ia fshehte e fshinte gjurmët e këtij krimi mizor, që nga kjo katrahurë të dilte paq, i doli shterpë. Bosh. Huq.

Bashkë me kokrrizat e djersëve të ngrira, në zemër që i pulsonte si e çmendur, kishte ngelur vrugu i pashlyer, për mot e jetë: «e po kjo, njëmend, përnjëmend, nuk kishte asnjë kuptim! Një gjë e tillë nuk duhej të ndodhte, madje as në ëndërr kllapitëse. Një masakër. Një krim makabër, të cilin nuk do ta provonte as skenari i ëndrrës më të keqe, më ankthore, më të pabesë» – kishte bluar vetë me vete Shtrembulaqi dhe kishte shkundur mllefin, si për t’u shfajësuar: «ani, thirri në vete, ashtu siç e meritoi edhe e gjeti ndëshkimi, pse nuk me kishte pritur, nën hije molle, me mollë besnikërie në gji, siç me kishte premtuar, kur, nën hije mollësh, thurnim ëndrra rinore, për jetë të lumtur, për ardhmëni!». 

*

Ai kishte pirë një gotë ujë të ftohtë. 

Serishmi ishte shtrirë në shtrat. 

Ishte kthyer në krahun tjetër dhe më frymëmarrje të lehtësuar, që asgjë e keqe nuk kishte ngjarë, në fakt.

Ishte orvatur të zinte fijet gramshalesh të gjumit të prishur.

Çaponjtë e ëndrrës se keqe i ishin ngjitur për fyti. Në zemrën dhe shpirtin e tij të brishtë, kishin shartuar këtë kujtim katil.

(Paris, pranverë 2003)

Gani Mehmetaj: MURTAJA

Gani Mehmetaj

Dikush tha se ka rënë murtaja. Tmerri ma akulloi zemrën. E dija ç'është murtaja. Kisha lexuar sa shumë na kishte gjymtuar. "Murtaja po bën kërdinë", tha ai që e lëshoi lajmin tronditës, "vetëm se ne nuk kemi sy ta shohim e shqisa ta ndiejmë". Njerëzit u mpinë. Murtaja në shekullin XXI? pyetën njerëzit të çoroditur, duke shikuar përreth. "Bota ka shkuar në Hënë, bëhen gati të zbresin në Marsin e zjarrtë a të akullt, asnjëherë nuk i dihet në ç'gjendje është, kurse ju thoni gjëra të frikshme që i kemi kaluar para shumë shekujsh", ia ktheu njëri nga turma me flokë të thinjur. Turma u mblodh në shesh. "Murtaja ka rënë shumë më parë, por ju e ngatërroni kohën", vërejti Thinjoshi. "Jo, e ke gabim", ia ktheu tjetri me zemërim, "sëmundja që s'guxoj t'ia përmend emrin po përhapet në tërë hapësirën tonë dhe në të gjitha shtresat. Sëmundja e dikurshme ishte lule e dritë krahasuar me këtë të sotmen", iu drejtua ai, i sigurt në ato që thoshte. "Murtaja e dikurshme së pari e godiste trupin derisa e moliste, pastaj përfundonte me ankthe e vuajtje, por mendja ishte e kthjellët. Sëmundja e sotme e bën çorbë trurin, pastaj i atrofon gjymtyrët, i tëhuajëson njerëzit, i bën të pavullnetshëm si delet", e ngriti zërin burri i moshës së mesme, me sy të mprehtë e zë të butë, por mbizotërues. Ai kishte fytyrë të zbehtë e flokë të kuqërremta.

"Na i ruaj Zot mendtë e kresë", tha dikush nga turma, ndërsa folësi vazhdoi: "Dikur i sulmonte shtresat e varfra, e pësonte aksidentalisht edhe ndonjë aristokrat, por sot është ndryshe, sëmundja po i infekton të gjitha shtresat pa dallim moshe, gjinie e gjendje sociale, pa i mëshiruar fëmijët a të moshuarit. Por ka nga ata që e përsërisin si përralla për gomarin që kur e hante ujku thoshte: bane Zot ëndërr! Prandaj askush nuk e dha kushtrimin kur nisën të lëviznin mikrobet shfarosëse ditën me diell, kur ende mund t'i dilnin ndesh dhe ta bënim të pazonjën për të bërë dëme. Disa shpresonin me zemërkeqësi që t'u binte të pabuksave, për cilët thoshin ata, nuk e dinë si do ta kalojnë dimrin, kështu që sëmundja do t'ua lehtësonte vuajtjet". Ai e përmendi madje Darvinin dhe mbijetesën e më të fortit, që e vunë në veprim ata që e lejuan murtajën. Pati që kundërshtuan me zemërim me një “uaaa!” "Para Zotit të gjithë janë të barabartë", mos blasfemoni, tha një burrë në moshë të shtyrë.
Nga dëshira e seleksionimit, folësi besonte se dikush nuk i ndërmori masat mbrojtëse, nuk iu kundërvu së keqes, nuk e dha kushtrimin. Shpresonte se murtaja do ta merrte tagrin e vet, do t'i dërgonte përtej ku bren miza hekur, ata që nuk dinin pse jetonin, ku shkonin, dhe kush ishin: ata që u brohorisnin profetëve të rremë. Shpresonin se të mbijetuarit do ta gjenin veten dhe do të bëheshin më të fortë. Kështu donin të besonin përderisa murtaja dalëngadalë pushtonte lagje e qytete. Njerëzit shihnin pa e prishur gjakun dhe pa e dhënë kushtrimin. "Ne ia hapëm dyert", tha ai. "Prisnim se e mira që nisi të vinte nga të gjitha anët do të vazhdonte pa hile. Edhe murtajën e futëm brenda. Në atë eufori pakkush e ndiente tmerrim që po depërtonte. Në varfërinë e tyre le të ushqehen me diçka: pilafë, gurabije, idhuj të rremë, premtime për parajsën, babëzinë për pasuri e gra të përdala. Le ta plotësojnë boshllëkun që ua mbërtheu shpirtin, e vlerësoi dikush me djallëzi. Pas euforisë së parë nisi t'u mungonte vetja, nuk u mjaftonte liria, s'kishin identitet, u firoi dinjiteti e integriteti. Zhgani nisen të kapeshin pas diçkaje që s'ishte e tyre, që dikur u erdhi me hekur e me zjarr. Ata e kërkonin shpëtimtarin që ua përkëdhelte ëndrrat për kamje e parajsë pa e lëvizur majën e gishtit të këmbës. Vesi e krimi, u bënë hon që kapërdinin njerëzit, një herë në kënaqësinë mëkatare të mishit, pastaj në mëkatin e krimit. Dikur në kulmin e arrogancës e të përbuzjes, derisa panë se i kishin duart me gjak, prapë nga frika e ndëshkimit, e drejtonin gishtin tutje, duke e hequr përgjegjësinë nga vetja. Çdo gjë nisi si në rrëfimet biblike me shembullin e qyteteve të vesit e krimit: Sodomen e Gomorën, ndërsa u shtri në qytete e katunde të sapoçliruara, ku njerëzit nuk e merrnin veten ç'po ndodhte. Ata me mendje të kthjellët e identitet të qëndrueshëm, përpiqeshin t'i shmangeshin vesit, t'i iknin krimit, të jetonin me nder, por ishte vështirë: vesi, krimi e shthurja u bënë model jetese, brezat e rinj të hutuar s'dinin nga të shkonin. Këshillat e prindërve u dukeshin frenuese, me ndalesa e privime, ndërsa modelet e reja thoshin “bëje këtë dhe mos ngurro në asgjë!” Të rinjve sapo e fillonin punën e parë në profesion, i mësonin si të vidhnin, në vend se të zbatonin ligjin, u tregonin si mund t'u shmangeshin ndalesave të ligjit. Gratë e reja ende pa e shijuar nektarin e martesës i tundonte djalli të tradhtonin, burrat shihnin të babëzitur gra tjera, ndërsa nuk ua plotësonin dëshirat grave që i kishin pranë. Të vidhje e të vrisje nuk ishte krim, ishte mënyrë jetese. Të zhvatje shtetin ishte patriotizëm! Nxirrte kokën ndonjë zë rebel, i cili në mënyrë profetike ua thoshte gjërat, i paralajmëronte për pasojat, ua përmendte murtajën, por ose e vrisnin, ose ia shuanin zërin, jo rrallë e tallnin, e quanin të qulltë, të pazotë të bënte si ata, prandaj ishte kundër tyre. E përsërisnin deri në monotoni se kush nuk është me ta, është kundër tyre". Flokëkuqi pushoi. Pastaj si kishin cytur vazhdoi:
"Vesi do t'ua hajë trupin, Sodoma do t'ua çrregullojë shpirtin, Gomora është vendi që do t'ua shthurë familjen, dyfytyrësia do t'u fundosë në hon të pafund". Turma e kishte qarkuar, njerëzit e shihnin me dyshim. Disa i shmangeshin, nuk donin ta besonin, nuk donin ta dëgjonin, u dukej më i lehtë vesi se sa virtyti, e donin mashtrimin më shumë se ndershmërinë, më lehtë e pranonin gënjeshtrën se sa të vërtetën.

Unë shihja dhe dëgjoja. Në mesin e turmës nisën të më përftonin pamjet e parashikuesve të së ardhmes nëpër lagjet e varfra, me mjekra zgjyrë, që lëvrinin si urithët nga lagjja në lagje, nga katundi në katund. Dilnin edhe në ekrane në vend të yjeve të filmit, shanin e mallkonin, qanin e qeshnin si palaço cirku. Me kujtohej se si zhgani i hutuar i ndiqte prapa, shtrëngonin dhëmbët duke e kërcënuar armikun që e shihnin kudo. Dikur lëshuan rrënjë si në rrëfimet biblike: ata po e zvetënonin gjuhën, po e sillnin një frymë shkretane që ta thante shpirtin. Zhgani shihnin me frikë. Disa kërkonin sqarime, por askush nuk i ndihmonte, i shtynin të futeshin në shtjellën e së keqes. Parashikuesit e apokalipsit, të padije e të pa soj, çirreshin se po u shkuan prapa do t’ua sjellin parajsën mbi tokë, do t'ua siguronin haremin në qiell, bota jonë do të jetë ndryshe. Dikush ia krisi gazit me marrëzitë e këtyre profetëve të rremë, por dolën disa që e zhdëpën në dru sa e bënë për spital. Të tjerët u zbythen, nisën të mësoheshin me të keqen, nuk u bënte përshtypje nëse natës i thoshin ditë e ditës natë, mjaftonte ata të mos e pësonin, u mësuan me britma çjerrëse.

Nga imagjinata më shkëputi zëri që e mbizotëronte turmën: "murtaja po bën kërdinë, shpirtrat po vdesin, kurmi i tyre endet me pamje të çoroditur, të përhumbur e të pacak, duken si somnambulë. Murtaja ua mori shpirtin dhe ua la trupin, ç'u duhet trupi pa shpirt, ç'u duhet pasuria pa qetësinë shpirtërore, ç'u duhet jeta pa liri. Po vdesim në këmbë, nuk jemi vetja, jemi dikush tjetër që është futur në trupin tonë, e ka dëbuar shpirtin tonë dhe udhëheq me ne, ashtu si do ai e jo ashtu si duam ne". Turma u trazua, murmurima e përshkoi Sheshin, dyndja e valëzoi turmën. Dikush mësyu folësin, me një gur a gjësend të fortë, nuk e pamë me saktësi as atëherë dhe as më vonë nuk e sqaruam. Pamë gjakun në ballin e folësit, sulmuesi u përzije me turmën, dy të tjerë iu afruan për ta mëkuar, por një sy i stërvitur pa se ata ia mbërthyen duart, ia lidhën me spango plastike të fortë, mund të bëja be se gjymtyrët ia mbanin shtrëngueshëm, saqë ai lëshoi një klithmë të çjerrë. Turma e trazuar nuk e dëgjoi klithmën dhe as nuk pa se si e tërhiqnin pavullnetshëm folësin që e shqetësoi turmën.

Disa ditë askush nuk doli në shesh. Fytyra të zymta hafijesh endeshin trotuareve. Njerëzit të frikësuar shihnin nga qelqet e dritareve të apartamenteve dhe e mbyllnin shpejt perden që të mos i shihnin ata përposh. Qeveria të nesërmen në mbrëmje dha një komunikatë të thatë: "Një i rebeluar, emri i të cilit nuk u mor vesh, e trazoi turmën me gjepura që s't'i kapte mendja. Ai foli me gjuhën e armikut. Turma e dëboi, madje dikush e goditi me gurë. Mësuam se nga dëshpërimi ai bëri vetëvrasje, u hodh nga dritarja". Folësi i televizionit që e lexonte komunikatën qeveritare fliste me zemërim. "Murtajë nuk ka në vendin tonë. Murtaja është shpikje e armikut", zgurdulloi sytë folësi i televizionit, "armiku mund të shpifë gjëra të tilla, ndërsa armiku e di vendosmërinë tonë".

Folësi që e trazoi turmën nuk u përmend më. Dikur e harruan edhe murtajën. Flisnin për të si për një sëmundje që kishte ngjarë shumë më parë, në kohën e Pjetër Bogdanit a të Pjetër Budit, nuk e dinin me saktësi. Njerëzit me një ngërdheshje në fytyrë e lëvizje të somnambulit endeshin rrugëve si të mos qenë të kësaj bote.

Murtaja ua kishte marrë shpirtin, por ua kishte lënë trupin që u tundej me lëvizje të kushtëzuara.

Bajram Sefaj: EPIDEMIOLOG

Bajram Sefaj

Tregim për fëmijë

(shkëputur nga përmbledhja “55 profesione e poste, rrëfejnë gjyshërit modernë”)

Princesha e Gjyshit, siç i thirri poeti i trevës Avdush, nipçes së vet Aria, (Aria është princeshë, /Aria është hënëz me fustan larushe, /Edhe mollë që e puthë dielli/, edhe shqiponjë dajeshës/, Nëse dikush e thërret ndryshe/, Retë e zymta i ulën në ballë/, Dora e saj e vogël di të bëhet grusht/, T’i bie tryezës fort: Jam princesha e gjyshit). Me fal për këtë digresion paksa të gjatë, arti i mirëfilltë poetik, në këtë rast, djeg e përvëlon. Lakmova që, edhe ti, dorën e tënde të bardhë e të butë, me gishtërinjtë trashullakë, si të kullotur bletësh mali, ta mbledhësh e ta bësh grusht e të kumtosh: jam princesha e Gjyshit epidemiolog, bash sikurse moshatarja jote Aria!

Gjyshi sikur nuk u mjaftua me kërkesën falje të flashkët, nga se mirë e dinte se Mbeska e tij është sedërhollë, e ndjeshme si letra e cigares, e përkëdhelur dhe lozonjare, nuk kënaqet vetëm me kaq. E ngriti në kraharor. Si flutur të bardhë e të lehtë. Kur pa se në fytyrën e saj ishte shkrirë edhe fija e fundit e tisit të zemërimit dhe zymtësisë, e puthi lehtë në të dy faqet, si qershi në shi, dhe nisi rrëfimin. Meqë për profesionin e tij si epidemiolog, nuk kishte aq shumë të thoshte e shpjegonte, Gjyshi sikur gjet një shteg të ri, që i ngjau si shpëtimtar!
-Të gjithë termat që, në trungun e tyre fshihet nga një “log”, si për shembull: epidemiolog, urolog, kardiolog, oftalmolog, stomatolog, biolog, zoolog, meteorolog, orintolog... e të tjera e të tjera, mos t’i numëroj të gjitha, se tutna mos të mërzis dhe ngarkoj trurin tënd të kthjellët, me gjera që do t’i mësosh e do t’i kuptosh kur të rritësh e të bëhesh e madhe dhe, pse jo, të ushtrosh ndonjë nga këto profesione, por, ajo që desha të tërheq vëmendjen është se, të gjithë këta terme, pos që i takojnë familjes së njëjtë, janë fjalëformime, si të ne, si gjetiu, gati ë të gjitha gjuhet e botës, pa përjashtim. Sa për ilustrim: nga fjala epidemi, vetëm i shtohet, pra edhe një “log” e ndërtohet fjala epidemiolog. Epidemiologu, princesha ime, që ta kesh të qartë, qysh në krye të herës, nuk është tjetër pos mjek. Mjek më i thelluar në fushën e epidemiologjisë. Për fat të mirë, hapësira e shtrirjes së qenies sonë, nuk është përfshirë gati asnjë herë, ose rrallë herë, është goditur nga epidemitë e mëdha e të tmerrshme, me përmasa të gjera katastrofe sikurse është epidemia e mortajës, bie fjala. (Mos e harro titullin e veprës “Mortaja”, të shkrimtarit francez nobelist me orgjinë algjeriane Albert Camus). Pos epidemive të zakonshme, iç është epidemia e fruthit, epidemia e ashtuquajtur stinore e gripit, vendin tonë (Kosovën, atëbotë të robëruar), në muajin shkurt të vitit 1972, të shekullit 20-të, e goditi epidemia Variola Vera, e njohur si sëmundje e Lisë. Pos që mori shumë jetë njerëzish (numri saktë nuk me kujtohet!), mbolli frikë e panik ndër masa të gjera popullore. Në shumë rrethe, qytete e lokalitete, atëbotë u ngritën kantina strehë për lokalizimin dhe izolimin e atyre të ishin prekur nga kjo epidemi që, zakonisht ësjtë më pasoja të mëdha: Karantinat, si beden, kishin për qellim t’ia ndërprerin hapin vërshues kësaj sëmundje të ligë, të kobshme e tinëzare. Epidemiologët, gjithë sa ishim, të ndihmuar edhe nga imunologët, sivëllezërit tonë dhe ekspertë të lëmenjve të ndryshme të medicinës, ishim në këmbë, ditë e natë, bukë pa ngrenë, ujë pa pirë e, gjumë në sy, pa shti. Kurrë mos u harrofshin ato kohë tmerri e hataje. Gjyshi rrokullisi një ofshamë të thellë e, si në panik. Princeshën e tij të vogël e përthekoj në prehrin e tij kështjellë mbrojtëse ndaj rrezikut të zi, që kanosej t’ia rrëmbej epidemia, cila do qoftë ajo.

Gjyshi që, shpesh e luste perëndinë t’i perëndonte shpirti pa të keqe në trupin e brishte e ne rritë, e porositi atë të hapë faqen 431 të FGJSSH. Që besnikërisht ia ruan shpjegimin dhe sqarimin e duhur të fjalës (a termit) epidemi dhe të gjitha motërzimeve të tij: EPIDEMI ~ A, f. sh. ~TË. 1 mjek. Sëmundje ngjitëse që përhapet shpejt të shumë njerëz në një krahinë, në një vend a në disa vende. Epidemia e kolerës (e tifos, e gripit). Ra një epidemi. U përhap epidemia. 2. fig. Keq. Dukuri që përhapet shpjet në një masë të madhe njerëzish. Epidemia e modës. EPIDEMIK ~ E mbi. që përhapet shpjet të shumë njerëz që ka tiparet e një epidemie. Sëmundje epidemike.

(diku në Francë, mars 2020)

Arif Molliqi: LUTJA NË NATËN E BUZMIT

Fragment nga romani “Shënime nga arkiva e qytetit D.“,botoi „Faik Konica“, Prishtinë, 2003

Vetëm këtë natë e kërkoi borën e bardhë.
Të ftohtit.
Akullin!…
Nga zhurma që u dëgjua, e kuptoi se i gjithë katundi kishte dal ta shikonin këtë natën të begatisë, të rilindjes, kur bota kthehet për së mbari. Kur natyra fillon të mendoi për ringjalljen, që jep frytet e veta në stinën e ardhshëm…
E, Musë Sokoli e shikoi Buzmin, që po tymonte lazdrueshëm afër zjarrit. Druri i lajthisë iu duk si diçka që duhet të sjellë gëzimin e pritur në familje. Derisa po e kthenin Buzmin në dhomën e madhe të shtruar me qilima festiv, Musa u mundua t’i urojë mirëseardhje e Tij, duke i thënë; „Urdhëro, Buzmi bujar, ardhsh me faqe të bardhë, me shëndet e bereqet e me të gjitha të mirat e Zotit!“.
Këtë dëshirë, Musa e përsëriti disa herë. Pas tij, edhe anëtarët e familjes e vazhduan lutjen. Të Musa po shfaqej një gëzim, duke e shikuar lajthinë e futur në zjarr. Skaji i lajthisë mbetur jashtë zjarri, dukej i trazuar. Frikshëm, por me një zë që buçiste, Musa i thirri meshkujt e shtëpisë, gratë maxhetorët, e Zojën e konakut.
Ishte një pamje tepër e pazakonshme për anëtarët e familjes, që po e prisnin me ushqime në dorë, që vetë Musa ti vendoste. Plaka Zoja, i solli disa qirinjë. Oda e madhe, në katin e tretë të kullës, u zhyt në një muzg të skuqur. Ishte një çast magjik. Oxhaku… Zjarri… Mbi oxhak, në raftin harkor, qirinjtë e ndezur. Pak më lart, portreti i Krishtit në një kornizë ari, ngjallte mrekullinë festive.
„Shpejt!”,- u tha Musa,- ta mbushni Buzmin me ushqime. Bukë, djathë, tambël, mish! Të gjitha i dua!”.
Pas kësaj thirrje, Musa e filloi lutjen, një lutje e veçantë nga hera tjera. Ishin të pamësuar ta shikonin plakun në atë gjendje. Askush s´ka mundur ta marrë me mend se Natën e Buzmit, Musa Sokoli nuk do të ishte ai që ishte gjithë jetën. Një qetësi i erdhi derisa i shikoi të gjitha ushqimet një nga një. Lajthia filloi të marrë ngjyrën e tymit, përskaj zjarrit. Asnjë zë nuk dëgjohej. Të gjithë shikonin nga dritarja, ku filloi të fryn. Nga era e fortë që frynte apo nga frymëmarrja e fortë e tyre, asgjë nuk dëgjohej. Asnjë lëvizje.
Dritat e ndezura të qirinjve po shfaqeshin gjithnjë e më fuqishëm në sytë e tyre.
„Po kashtën, e keni sjellë?! -tha Musa. -Kashtën?!”,-bërtiti.
Gjoni e Sokoli filluan ta hedhin kashtën nëpër dysheme.
Fëmijët filluan t’i imitonin kafshët, shpezët…
Para mesnate, nuset e stolisura, vajzat me flokët kaçurrela, fëmijët e veshur me rrobat e reja e të pastra, me gëzim të dukshëm në fytyrat e tyre, në ecje dhe shikime, u nisën rrugës së ngushtë e të kalldrëmet të katundit. Mes një lëndine të rrethuar me plepa të gjatë, edhe kisha ishte stolisur.
Nata kaloi, e Musa Sokoli vazhdonte duke u lutur për mundimet e Krishtit, për tokën, për qiellin, për diçka që i mungonte Kosovës. Në Librin e Shenjtë kërkoi ta gjej lutjen për Kosovën, për gjithë shqiptarinë… për fëmijët e saj, për bereqetin… për fusha e male, lumenj e liqeje, ara e kullosa…
Lutej e lutej…
Të gjithë në zemrat e tyre kishin të njëjtën lutje. Lutje të brendshme, të fshehura nga njeriu, por që dëshironin Zoti dhe Krishti t´ua dinë.
T´iu ndihmojnë…
Lindja e diellit Musa Sokolin e gjeti në kopsht së bashku me gjithë familjen. Me burra e gra. Ata, po në kopsht, po e punonin një rreth të madh prej kashte. Midis rrethit, një kryq mbi të cilin e vunë një tepsi të madhe, me ushqime, raki…
Gjoni me kujdes i solli unët e Buzmit të djegur. Mori unët, i ndezi majatë e tyre duke i fërkuar njërin me tjetrin. U duk sikur nga qielli filluan të binin yjet e afërt, që kapen me dorë. Nga unët e Buzmit lëshoheshin shkëndijat e zjarrit. Gacat e skuqura.
„Sa gaca, aq meshkuj kjo shtëpi, sa gaca-aq dele, sa gaca- aq thasë me drithë!… Sa gaca-aq pushkë për këtë tokë! Fëmijë! O Zot, fal shumë, shumë fëmijë në këtë shtëpi! Falna, o Zot, fëmijë! Do të na duhen!… Edhe fëmijët, edhe pushkët, edhe buka!..“, u lut Musa.
E shikuan Gjoni dhe Sokoli…
E shikuan gratë dhe vajzat…
Vetëm fëmijët nuk e kuptuan lutjen e fundit të Musa Sokolit, që dalëngadalë po e rriste zërin aty ku përmendej toka, fëmijët…

Gani Mehmetaj: PARTIZANIA VIDNA

Tregim nga Gani MEHMETAJ
  
      Sa herë më dilte para shqyeja sytë. E gjatë, e thatë, me fytyrë të acaruar, me duar eshtake e gishta kanxha të frikshme, më gozhdonte figura e saj. Edhe kur nuk me hakërrohej s'më bënin këmbët të ecja tutje. Kalamajtë thoshin për te se të rrëmben e të tretë prapa bjeshkëve. Gjyshja ishte e sigurt se është fantazmë që e nxori varri jashtë. Babai kërcëllonte dhëmbët dhe na e përsëriste: nuk e dini kush është kjo shtrigë, dheu mos e tretë. Nëna na këshillonte të ruheshim prej saj si prej dreqit. Ajo jetonte e vetme në një shtëpi në periferi të qytetit. Askush nuk guxonte t'i afrohej oborrit të saj, askush nuk ia kishte parë dhomat. Pëshpëritej se është e armatosur deri në dhëmbë si në kohë lufte. Ndonjëherë shkrepte breshëri plumbash kot me kot në pikë të natës.   
      Gruan e frikshme, Vidna gjithnjë e lidhja me fundin e djaloshit, emrin e të cilit kurrë nuk e mësova, por rrëfimin për te e kujtoja çdo natë. Babai na e tregoi një natë dimri të acartë si atëherë kur hynë partizanët. Historia për këtë grua që na e fuste frikën në palcë, shpesh me linte pa gjumë, jo rrallë zgjohesha i larë në djersë, me pamjet e gishtit tregues në këmbëzën e mitralozit që villte zjarr. 
      - Atë mëngjes dimri që ta ngrinte gjakun ndër deje, hynë me zhurmë e britma partizanët në Katundin e Ri, i mbështeten burrat ndanë gardhit, me ta e rreshtuan edhe çunin trembëdhjetëvjeçarë, - tregonte babai, ndërsa më bëhej se fushëpamjen time e mbulonte figura e çunit të lemerisur në rreshtin e burrave të katundit, në këmishë e të linjta të bardha, përballë togës së pushkatimit. Rrëfimi vazhdonte: 
      - Hiqeni atë kalama, - tha dikush, para se të shkrepte mitralozi.
      - Lëreni mirë është, - tha partizania Vidna, prapa mitralozit të rëndë me syrin në shënjestër e gishtin tregues në këmbëzën e armës së ftohtë. 
      - Është fëmijë, - i tha dikush me zë lutës.
      - Pa qenë fëmijë nuk bëhet i rritur, - ia ktheu partizania e sertë. 
      Ajo nuk i shihte fytyrat e frikësuara të katundarëve të sapo  zgjuar nga gjumi, ajo shihte të njëzetë e gjashtë shënjestrat që do t'i godiste pas disa çastesh.  Fatkeqit këmbëzbathur e të lidhur duarsh dy nga dy, me nga një copë teli a spango, prisnin e dridheshin.  Dy-tre fëmijë në gjirin e nënave dridheshin e nisën të qanin. Nëna e djaloshit të rreshtuar për pushkatim çakërdisur sysh, u përpoq ta nxirrte nga rreshti të birin e llahtarisur, por një partizan e goditi në kokë me kondak pushke. Ajo ra pa ndjenja, dy partizanët tjerë e tërhoqën zvarrë tutje. 
      Gratë qanin pa zë, të mpira nga tmerri. 
      Partizania Vidna, prapa mitralozit, u drejtohet grave fatkëqija, që ia turbullonin pamjen: "Hiquni prej rruge kudra!" Ato nuk dinin nga të shkonin. Në atë rrëmujë dy nga burrat e rreshtuar për pushkatim, të lidhur njëri me tjetrin, shpëtuan për një fije floku, duke kërcyer gardhiqet pupthi, megjithëse tre partizanë u shkuan prapa me krisma pushkësh deri në fund të katundit, por nuk i kapën. 
      Trembëdhjetëvjeçari i lemerisur para se të binte nga plumbat, i tha tatës  pranë: "Po tutna!". Tata nuk bëzajti, ia shtrëngoi dorën. Partizanët kishin krijuar gjysmëharkun, që të mos u ikte asnjëri, ndërsa tytat ua drejtonin shënjestrave. 
      I pushkatuan para grave e nënave. Partizania Vidna nuk e hoqi gishtin nga këmbëza e mitralozit edhe një kohë pasi ra viktima e fundit. Koka e djaloshit kishte rënë në prehrin e të atit.  Qetësia e mpiu Katundin e Ri. Kufomat i lanë ndanë gardhit. Në borën e bardhë gjaku shquhej thekshëm, trupat e ngrohtë ende avullonin, ndërsa brigada partizane me Vidnen në krye vazhdoi tutje. Ishte mëngjesi i hershëm i janarit.
      Pas kësaj masakre emri i shoqes Vidna, sikurse e quanin, ua ngrinte zemrat katundarëve të Luginës së Drinit e të Lumëbardhit. Ajo mbolli vdekje ngado që shkoi. 
      - Në qytet pushkatimet nuk i bënin ditën me diell, por i ekzekutonin natën, - tregonte babai, kurse ne e dëgjonim dhe nuk bëzanim. Kodrat sipër qytetit të Pejës u mbushën me varre. Prapë përmendej emri i partizanes Vidna me mitralozin gjerman.  
      Askush nuk kishte dëgjuar më parë për të. Dinin se zbriti nga shkrepat e Malit të Zi me brigadën partizane të Bokelit: vajzë e heshtur, e zymtë, me pantallona të zhgunit ngjyrë kafe e opinga të lidhura me spango.    
      Burrat që mbeten gjallë tregonin skena makabre në Lugun e Baranit, kur Vidna me partizanët e brigadës së Bokelit silleshin rreth viktimave të pushkatuara, duke vallëzuar. Dukej si vallja e fantazmave në dritën e hënës.

Muharrem Blakaj: PRIJËSI I KARVANIT

Muharrem Blakaj

Tregim kushtuar kolosit të kombit, Jusuf Gërvalla

          E prisja karvanin të Kroi i Zanave. Kishte kohë që kisha zënë vend në atë lëndinë të bukur. Herë pas here freskohesha me ujin e ftohët akull të kroit, që ishte në anën perëndimore të lëndinës. Pastaj largohesha buzë greminës duke kundruar rrugën gjarpërore. Asgjë nuk dalloja. I merakosur kthehesha prapë të kroi.
          Kisha dëgjuar nga pleqtë se për t’ju bashkangjitur karvanit nuk ishte punë e lehtë. Duhej të ishe i kalitur. Rrugën e karvanit nuk e dikton moti. Nuk e ndalon as dimri e acari, as vapa e thatësira, as shiu e furtuna. Nuk e ndalojnë dot as hajdutët e cubat. Karvani ecë. Vazhdon!
          Dita ishte thye. Rrezet e diellit, pjerrtas binin mbi lëndinë. Kroin e kishte marrë hija. Kurse unë, kisha një brengë në shpirt... dyshim e frikë nga hienat, që silleshin rrotull karvanit.
          Pasi u ngrys, mu kujtua se gjatë gjithë ditës nuk kisha ngrënë. Mora strajcën e ushqimeve që ma kishte përgatitur nëna para se të nisesha. Ajo, nuk kishte fjetur gjithë natën. Me bëhet sikur po e shoh duke i thyer gishtat, derisa sillej rreth magjes bosh dhe duke thënë me gjysmë zëri: S’ka mbet një fije miell, o bir. Me vjen turp! Si do ti bashkohesh karvanit e të mos kesh një drekë ta hash bashkë me shokët... ah, e mjera unë, e mjera!
          I shtrirë mbi kurriz vështroja qiellin. Yjet, si një prushanë e madhe xixëllonin të heshtur në kupë të qiellit. Tutje mbi buzët e maleve të thata, kishte nxjerrë faqen e artë hëna lozonjare. Rrezet e saj të zbehta, si flokë ari, derdheshin mbi lëndinë. Diku thellë, i strukur në zgavrën e tij, dëgjohej hukama e hutinit. Nga kodrinat përreth dëgjoheshin të lehura qenesh. Kurse lartë nga gryka e Lugut të Madh, vinte ulërima e ujqërve. Ulërimë ujqish në verë?! Ishte e mundur, apo me bëjnë veshët? Ulërima përsëritej, por dukej se ishte e shurdhët, e largët, e humbur, disi e pa frikshme. Pa mbaruar jehona, dëgjova një, si Bajlozi, që vinte i dallgëzuar, valë-valë, duke mbushur me hare lëndinën e artë nën rrezet e hënës. Pastaj, sikur njehsohej me gurgullimën e kroit derisa tretej tatëpjete lëndinës së Shtojzovalleve. Është karvani, thashë. U ngrita në këmbë.
          Kur mugëtira e mëngjesit u teh dhe yjet regëtonin në të gdhirë, e në kupën e qiellit shndriste paq ylli i karvanit, kënga u përsërit, por tani shumë afër:

Sa fort me mundon vetmia, o nënë,
E vatër braktisa një ditë,
Në vendlindje e di është vjeshtë, tani e vonë,
Të presin të korrat e brengat.

          Ishte hera e parë që takohesha në një karvan të madh, të organizuar dhe të pasur. E pashë prijësin nga afër. Ishte i ri. Shtathedhur. Syshqiponjë. Ngriti dorën lartë. Karvani ndaloj. Buzagaz me the:
           „E dija që me prisje... sigurisht keni pritur gjatë?“
           „Po im zot... një shekull“. – u përgjigja qetë.
          „E di. Janë karvanë shekujsh... Nisemi... me betimin mbi flamur e me besa besë... na pret kohë e turb ullt... “
          „Si urdhëro im Zot. Me besa besë, betohem mbi flamur“!
         Prijësin e karvanit e kisha menduar ndryshe, disi të madh, kryelartë, me shikimin e humbur tutje në horizont, me zë të trashë dhe fjalë të shkurtra urdhëruese, të veshur bukur, dhe kaluar! Kisha menduar se kur do t’i shfaqesha përpara, ai nuk do të fliste fare me mua. Do ti urdhëronte vartësit. Ata do të flisnin me mua. Çudi. Ai ishte i dashur, i qetë... kreshnik.
          U nisëm. Rruga ishte leqe-leqe. Kalonte buzë shkrepave të thepisur e të mprehtë si dhëmbë kuçedre. Gjarpëronte mes malesh të dendura, ku as rrezet e diellit me vite, decenie e shekuj nuk kishin depërtuar. Kaptonte gryka malesh, buzë lumenjve të turbullt e të shurdhët, buzë shpellave të mëdha e të frikshme që ashtu, me gryka të hapura dukeshin si gojë përbindëshi. Nga thellësia e tyre e errët si nata, dukej se ishin përgatitur me kohë grackat, kurthet, tradhtitë, pabesitë dhe shëmtitë më të mëdha kundër karvanit tonë!
          Prijësi nuk dukej më. Ishte larguar aq shumë sa vetëm zërin ia dëgjoja kur fliste, jepte ndonjë urdhër, apo kur ia merrte këngës në duet me të vëllanë.
            „Shshshsh!… po këndon prijësi! – tha një burrë i çalë që po kalonte pranë meje. – hidhi hapat qetë e mos bëjë zhurmë! – me tha pastaj, – dua t’ia dëgjoj fjalët se ç’thotë. Kënga e tij është profetike. Kushtrim. Me kupton? Kushtrim“.
            „Cilat janë profecitë e këngës së tij“? – pyeta kureshtar.
            „Na pret kohë e keqe... do ketë vrasje, tradhti, pabesi...“
            „Si? Kush do vritet? Kush do të tradhtoj?... ne, jemi patriot“!
            „Armiku do të na vret kurse patriotët e farkuar do të na tradhtojnë...“
            „Ku ka patriot të farkuar“? – e pyeta i hutuar.
            „Në mesin tonë... janë të njësuar. Vështirë të dallohen“.
          U drodha i tëri nga fjalët e të çalit. Ai fliste nga përvoja e tij e gjatë e të qenit pjesëtar i karvanit.
          Kur isha fëmijë, kisha dëgjuar për sulme kundër karvanit. Ishte tradhtuar nga hafijet dhe sulmuar nga cubat, thoshin. Gjatë përleshjeve, karvani ishte shkapërderdhur. Kishte pasur të vrarë, të zënë rob, të dhunuar, të zhdukur, të tretur, të pa gjetur...
          Re të zeza vinin nga veriu. Diku, të fshehur prapa shkrepave, dëgjohej e venitur uturima e ujqërve. Grykat e shpellave dukeshin të errëta. Uji i përrenjve i turbullt. Do të kthjellohet porsa të fillojë shtrëngata, tha befas i çali. Sa e çuditshme. Unë e dija se shtrëngata e turbullon ujin, kurse ky thotë se kthjellon!?…
          Kurse, duhia po afrohej me erë të lehtë.
            „Këso lloj erërash fryjnë vetëm para breshrit. – tha i çali, – Do të kemi furtunë dhe breshër… shshsh!… prapë këndon prijësi. Është këngë kushtrimi...
            „Kuuuushtriiiim! – thirri dikush nga mesi i karvanit. Jehona e zërit u përplas faqeve të malit duke u shpërndarë si revansh në të tatëpjetën e grykave, pllajave, lëndinave, krojeve e shpellave... dukej sikur i kishte shqetësuar zanat e malit, diku thellë, në Lugjet e Verdha.
...dhe kënga e prijësit vazhdoj me bekimin e nënës dhe porositë e babait...

Kthehu shpejt m’ke pas thënë
Se brengat m’kan molisur
Të presin shokët dhe një varr nën bli
Porositë e babait tënd.

Janar 2001

Rast që nuk përsëritet

Bajram Sefaj

Prozë urbane nga Bajram Sefaj

          Në ndonjë faqe pa numër, ose rastësisht në faqen njëqind pa një, të romanit (të shkëlqyer) më të ri, “Sérotonine”, kur (krye)personazhi me emrin Florent-Cloude Labrouste, autori vetë (Michel Houellebecq), rrëfen mbi një ndarje, sa të dhimbshme aq edhe dramatike, nga e dashura e tij Kate, pikërisht në stacionin e trenit Frankfurter Hauptbahnhof të Frankfurtit, ma irriton, ma shprush e pezmaton, jashtë mase, plagën e kujtimit (“thera e kujtimit” e jo “Lulja e kujtimit”, të romanit të Foqion Postolit!), kujtimin e një rasti të humbur, që nuk përsërite kurrë më. Ani, pranoj se, edhe ndarja e sivëllait tim me të dashurën e tij, në Frankfurter, a diku tjetër, kudo qoftë, si çdo ndarje, mund të ketë qenë e dhimbshme dhe nostalgjike. Çasti kur Kate merr rrugën andej nga çon në Kopenhagë, ndërkaq që, Labrouste, (alias Houellebecq), vazhdoi për në Paris, mund të ketë qenë sa të duash i dhimbshëm, por në asnjë mënyrë, nuk mund të krahasohet me dhimbjen time, që ishte ndarje akoma pa u takuar as fërkuar fare. Mbi këtë “ndarje” që nuk ishte ndarje, ishte një ofertë e nxehtë, thirrje për bashkim e grumbullim gjymtyrësh, do të bëj përpjekje, që sa më me pak fjalë e të kursyera, të rrëfej, në vijim. Para se të nis rrëfimin, sikur është i pakapërcyeshëm, madje i domosdoshëm, një sqarimi, në shikim të parë i vogël, por, në rastin tim, i madh sa bëhet më!
          Derisa sivëllain tim, vuajtes (si puna ime), atë parisianin atje, në atë Parisin atje, e priste një braziliane ashiqare ezmere, ndoshta edhe më e bukur se që ishte danezja Kate, me lëkurë përzhitur e me gjak më të vluar se ajo, pa fije dyshimi, mua ndërkaq, kush me priste atje, në atë Paris të huaj, ti me thuaj tashti!
          S’me priste askush. Pellg mjerimi dhe Vetmi e sertë!
         Ja, kush e çka, me priste!

*

          Pa humbur kohë, as nerva, me pezëm të thellë, si të me kishte ndodhur sot pasdite, provoj të (ri)konstruktoj, të riprodhoj dhe të rrëfej, sa më besnikërisht e mundur, këtë humbje të madhe, të parikuperueshme, rrëfimin mbi këtë plagë të pashërueshme që kullon sot e gjithë ditën, për tërë jetën time në fillim të Dimri e të Perëndimi.
          Realja e këtij kallëzimi të vonuar, si të konservuar dhe e mbyllur nën nëntë dryna, është e garantuar. Si vërtetësia e hirit. Fjala-fjalë, e sanksionuar dhe e gatuar, e pjekur, si nën saçin e kanunit të maleve tona!


*

          Një damë fort e bukur, zonjë e moshës së pjekur e të djegur, me sy e trup plotë etje për seks, kishte marrë rrugë të gjatë Prishtinë-Paris, për të vizituar të bijën që ndiqte studimet gjegjëse në këtë metropol.
          Rastësisht dhe pahiri, ndodhëm në atë mes. Midis amë e bijës!
         Vakia çka nuk bën!
         Që në kontaktin e parë, ajo ma bën me dije, pothuaj se pa ngurrua fare nga prezenca e se bijës që, (edhe e bija, tashme kishte të njëjtën etje, si e ëma, (dardha pikë nën dardhë, siç ia thonë fjalës), se sonte midis nesh do të ngjanë “termet” seksi të tmerrshëm. Etjen dhe shkrumbin e lexonte në sytë mi. Në trishtimin tim të djegur. Për gjithçka e më shumti për grimë seks. Më shumë se për bukë, kripë e ujë bashkë...
          - Sonte udhëtoj për Londër! - i thashë duke justifikuar se buletën e udhëtimit e kam në xhep...!
Fytyra e saj e bëshme, përnjëherë u mërdhez. Si ta kaplonte një prush i gacave të qarrit. Sakaq nuri i ndërroi. I mori ngjyrë të zbehtë urrejtje!
          Sikur, bloi një pëshpëritje të hidhur pelin: ta përshurrsha biletën që ke në xhep, ta përshurrsha Londrën, atje ku është, t’i përshurrsha mendtë e kresë...
          Këto fjale mallkimi i përbiroheshin përmes gjinjsh të bardhë e të gufuar dhe frymëmarrjes se shpejtuar. Shikimi i verdhem dhe buzët e saj të mbledhura e të shtrënguara, sigurisht se shqiptuan e bluan edhe fjalë të tjera që mund të merren më mend.

* 

          Fisnikja kishte ardhur nga Prishtina në Paris, për të vizituar të bijën, (një rrugë dy punë!), si pretekst, më shumë për të bërë seks të shfrenuar e pa tabu, me këndo në Parisin e njohur për rrëfime e përralla e “imtësi” të tilla. Për konsumim të shfrenuar seksi dhe njëqind e njëmijë mënyra të shfaqjes se tij. Fati me kishte zgjedhë mua, pikërisht mua fatmjerin fatmjerë, që për djegien e një blete udhëtimi hesapi, deri në Londër, sakrifikoja e viktimizoja një rast aq të mirë, aq të rrallë, të shtrenjtë që, nuk do të riprodhohet e kurrë më...
          Në vend së të grisja arë copë letër (biletë) të mallkuar, ta bëja copë e grimë, par syve të saj të shkruar e të kallur, të fillojë të numëroj minutat, pjesët më të imta të kohës, kur të gjendem vetëm me të, në dhomën time të beqarisë se vonuar dimërore, në chambre de bon, në rrugën Ren, të Parisit VII-të, duke pandehur se mund të bie edhe ndonjë gojore. E lakmonte aq shumë këtë, s’e kish provuar asnjëherë në jetë. As me burrin, as me njeri tjetër, në provincën provinciale, ku jetonte! Synonte ta provonte edhe këtë, nga se kishte dëgjuar përralla e kallëzime fantastike, kishte ndjekur filma erotikë...
          Në Paris është lejueshme të besh çka të duash. Edhe atë që nuk ta merr mendja!
Është e pakuptimtë të imagjinosh se, ato që i kishte paraparë, të mos i kishte realizuar, ndërkohë. Mund të imagjinohet se ç’është në gjendje të bëj një grua e prekur në sedër. Kur gatishmëria e saj për gjithçka, shitët për një biletë udhëtimi Paris-Londër, në ketë rast!


*

          Ta rrëfeva këtë episod, Graziella ime dashur, sepse ti je moderne. Bashkëkohëse je. E kupton mirë filozofinë e jetës dhe plagët e pashërueshme që i sjell ajo në rrjedhë....
          Nuk e di pse e si, por jo vetëm se isha edhe fizikisht në Londër për festat e fundit të vitit (gjithnjë i shoqëruar nga hija e pranisë sate!) por, përgjithësisht, sa herë përmendet emri i Londrës, me rrok siklet dhe ethe të verdha, kur me kujtohet ky rast i humbur që nuk përsëritet kurrë më! 

(diku në Francë, në ndërrim motesh 2018/2019