Bajram Sefaj: EPIDEMIOLOG

Bajram Sefaj

Tregim për fëmijë

(shkëputur nga përmbledhja “55 profesione e poste, rrëfejnë gjyshërit modernë”)

Princesha e Gjyshit, siç i thirri poeti i trevës Avdush, nipçes së vet Aria, (Aria është princeshë, /Aria është hënëz me fustan larushe, /Edhe mollë që e puthë dielli/, edhe shqiponjë dajeshës/, Nëse dikush e thërret ndryshe/, Retë e zymta i ulën në ballë/, Dora e saj e vogël di të bëhet grusht/, T’i bie tryezës fort: Jam princesha e gjyshit). Me fal për këtë digresion paksa të gjatë, arti i mirëfilltë poetik, në këtë rast, djeg e përvëlon. Lakmova që, edhe ti, dorën e tënde të bardhë e të butë, me gishtërinjtë trashullakë, si të kullotur bletësh mali, ta mbledhësh e ta bësh grusht e të kumtosh: jam princesha e Gjyshit epidemiolog, bash sikurse moshatarja jote Aria!

Gjyshi sikur nuk u mjaftua me kërkesën falje të flashkët, nga se mirë e dinte se Mbeska e tij është sedërhollë, e ndjeshme si letra e cigares, e përkëdhelur dhe lozonjare, nuk kënaqet vetëm me kaq. E ngriti në kraharor. Si flutur të bardhë e të lehtë. Kur pa se në fytyrën e saj ishte shkrirë edhe fija e fundit e tisit të zemërimit dhe zymtësisë, e puthi lehtë në të dy faqet, si qershi në shi, dhe nisi rrëfimin. Meqë për profesionin e tij si epidemiolog, nuk kishte aq shumë të thoshte e shpjegonte, Gjyshi sikur gjet një shteg të ri, që i ngjau si shpëtimtar!
-Të gjithë termat që, në trungun e tyre fshihet nga një “log”, si për shembull: epidemiolog, urolog, kardiolog, oftalmolog, stomatolog, biolog, zoolog, meteorolog, orintolog... e të tjera e të tjera, mos t’i numëroj të gjitha, se tutna mos të mërzis dhe ngarkoj trurin tënd të kthjellët, me gjera që do t’i mësosh e do t’i kuptosh kur të rritësh e të bëhesh e madhe dhe, pse jo, të ushtrosh ndonjë nga këto profesione, por, ajo që desha të tërheq vëmendjen është se, të gjithë këta terme, pos që i takojnë familjes së njëjtë, janë fjalëformime, si të ne, si gjetiu, gati ë të gjitha gjuhet e botës, pa përjashtim. Sa për ilustrim: nga fjala epidemi, vetëm i shtohet, pra edhe një “log” e ndërtohet fjala epidemiolog. Epidemiologu, princesha ime, që ta kesh të qartë, qysh në krye të herës, nuk është tjetër pos mjek. Mjek më i thelluar në fushën e epidemiologjisë. Për fat të mirë, hapësira e shtrirjes së qenies sonë, nuk është përfshirë gati asnjë herë, ose rrallë herë, është goditur nga epidemitë e mëdha e të tmerrshme, me përmasa të gjera katastrofe sikurse është epidemia e mortajës, bie fjala. (Mos e harro titullin e veprës “Mortaja”, të shkrimtarit francez nobelist me orgjinë algjeriane Albert Camus). Pos epidemive të zakonshme, iç është epidemia e fruthit, epidemia e ashtuquajtur stinore e gripit, vendin tonë (Kosovën, atëbotë të robëruar), në muajin shkurt të vitit 1972, të shekullit 20-të, e goditi epidemia Variola Vera, e njohur si sëmundje e Lisë. Pos që mori shumë jetë njerëzish (numri saktë nuk me kujtohet!), mbolli frikë e panik ndër masa të gjera popullore. Në shumë rrethe, qytete e lokalitete, atëbotë u ngritën kantina strehë për lokalizimin dhe izolimin e atyre të ishin prekur nga kjo epidemi që, zakonisht ësjtë më pasoja të mëdha: Karantinat, si beden, kishin për qellim t’ia ndërprerin hapin vërshues kësaj sëmundje të ligë, të kobshme e tinëzare. Epidemiologët, gjithë sa ishim, të ndihmuar edhe nga imunologët, sivëllezërit tonë dhe ekspertë të lëmenjve të ndryshme të medicinës, ishim në këmbë, ditë e natë, bukë pa ngrenë, ujë pa pirë e, gjumë në sy, pa shti. Kurrë mos u harrofshin ato kohë tmerri e hataje. Gjyshi rrokullisi një ofshamë të thellë e, si në panik. Princeshën e tij të vogël e përthekoj në prehrin e tij kështjellë mbrojtëse ndaj rrezikut të zi, që kanosej t’ia rrëmbej epidemia, cila do qoftë ajo.

Gjyshi që, shpesh e luste perëndinë t’i perëndonte shpirti pa të keqe në trupin e brishte e ne rritë, e porositi atë të hapë faqen 431 të FGJSSH. Që besnikërisht ia ruan shpjegimin dhe sqarimin e duhur të fjalës (a termit) epidemi dhe të gjitha motërzimeve të tij: EPIDEMI ~ A, f. sh. ~TË. 1 mjek. Sëmundje ngjitëse që përhapet shpejt të shumë njerëz në një krahinë, në një vend a në disa vende. Epidemia e kolerës (e tifos, e gripit). Ra një epidemi. U përhap epidemia. 2. fig. Keq. Dukuri që përhapet shpjet në një masë të madhe njerëzish. Epidemia e modës. EPIDEMIK ~ E mbi. që përhapet shpjet të shumë njerëz që ka tiparet e një epidemie. Sëmundje epidemike.

(diku në Francë, mars 2020)